Wie is de uitvinder?

Voor de leden van de Nederlandse Orde van Uitvinders lijkt de vraag ‘wie is de uitvinder’ misschien een open deur, maar er zijn als het over uitvinderschap van octrooien gaat een paar juridische valkuilen! Het is daarom belangrijk om te weten wat de wet zegt, vooral als u samenwerkt met meerdere uitvinders.

Ten eerste uw wettelijke rechten als uitvinder:

• U bent “rechthebbende” d.w.z. eigenaar van de uitvinding . Dit betekent dat u (en uw medeuitvinders) het exclusieve recht hebben om een octrooi aan te vragen, tenzij u die rechten heeft overgedragen aan bijvoorbeeld uw werkgever, school of een rechtspersoon die het octrooi gaat aanvragen.
• U heeft het recht om als uitvinder vermeld te worden op de octrooiaanvrage, en u behoudt dit recht ook als u uw eigendomsrechten heeft overgedragen. Ere wie ere toekomt! Vooral voor academici is dat belangrijk, omdat een octrooi als publicatie telt. Contractclausules waarin u afstand doet van dit recht om vermeld te worden zijn onwettig. U kunt wel besluiten uw naam niet op de octrooipublicaties te zetten.

Vreemd genoeg hebben de Nederlandse en Europese wet geen definitie van het begrip “uitvinder”, maar zeggen deze alleen dat het recht om een octrooi aan te vragen behoort aan de uitvinder of diens rechtsopvolger. In de VS zijn de regels rondom uitvinderschap strenger. Omdat veel uitvinders ook in de VS octrooi aan willen vragen, is het handig om de Amerikaanse wetttelijke definitie te lezen: uitvinders zijn degenen die inhoudelijk bijdroegen aan de conclusies van het octrooi, dan wel die de uitvinding “intellectueel domineren”.

De volgende regels kunnen helpen om dat in praktische situaties te vertalen; uitvinders zijn de mensen die werkende ideeën hadden om het probleem van de uitvinding op te lossen/de verbetering te bereiken, of doorslaggevende keuzes maakten tussen redelijke opties voor oplossing van het probleem. Voor de duidelijkheid, dit betekent dat alleen een mens uitvinder kan zijn, u hoeft uw kunstmatige intelligentie niet te vermelden. Ook iemand die alleen heeft geholpen bij het uitvoeren van experimenten is geen uitvinder.

Voorbeelden uit het verleden helpen het beste om een inschatting te maken*:

1) Marjan, Piet en Klaas werken voor hun bedrijf aan een nieuw medicijn. Marjan stelt een aantal syntheseroutes op. Piet voert de syntheses volgens haar opdracht uit en geeft de meetresultaten aan Marjan. Marjan analyseert de resultaten en selecteert de beste route. Klaas ruimt de rommel in de zuurkast op. Er wordt een octrooiaanvrage geschreven met 10 conclusies gericht op die syntheseroutes.

Wie is de uitvinder?

1. Alleen Marjan 
2. Alleen Piet 
3. Alleen Klaas 
4. Marjan en Piet
5. Klaas en Piet
6. Alle drie zijn uitvinder
7. Geen of meer dan één van bovenstaande opties
8. Weet niet

Antwoord: Marjan is uitvinder, Piet en Klaas niet. Marjan had alle ideeën.

2) Nog voor de aanvrage van hierboven is ingediend, doet Piet op eigen initiatief de synthese over, maar gebruikt een veel hogere druk en lagere temperatuur. Dat was zijn idee; de standaard handboeken in het vakgebied adviseren een hogere temperatuur. De opbrengst blijkt 20% hoger. Die informatie wordt toegevoegd aan de aanvrage en er wordt een extra claim 11 toegevoegd.

Wie is de uitvinder?

1. Alleen Marjan 
2. Alleen Piet 
3. Marjan en Piet

Antwoord: Marjan is uitvinder van claims 1-10, Piet van claim 11. Piet had nu namelijk een eigen idee, en heeft zelf keuzes gemaakt. Allebei hun namen komen op het octrooi, en zoals gebruikelijk wordt Marjan als grootste bijdrager het eerste vermeld. 

3) Lisa wil beschuit eten, maar de beschuiten breken terwijl ze die uit de rol haalt, en zegt: “Iemand zou iets moeten doen aan die stomme rollen”. Fatima probeert het papier makkerlijker scheurbaar maar toch stijf te maken. Dat werkt niet. Jitske bedenkt dat je beschuit kunt maken met een inham, die je makkelijk uit de rol kunt halen. Fatima bakt er wel honderd van om als voorbeeld te dienen. Er wordt een octrooi aangevraagd op de nieuwe vorm van de beschuiten.

 Wie is de uitvinder?

1. Alleen Lisa 
2. Alleen Jitske 
3. Alleen Fatima 
4. Lisa en Jitske 
5. Jitske en Fatima
6. Fatima en Lisa
7. Alle drie zijn uitvinder

Antwoord: De oplossing is helemaal van Jitske. Jitske is de enige uitvinder.

4) Een fietsenmaker heeft behoefte aan betere bevestiging van het zadel, zodat de schroeven niet zo vaak dol draaien. Deze vraagt moerenexpert Orhan en boutenexpert Karel om zo’n bevestiging te maken. Gezamelijk kiezen ze voor een nieuwe coating, en dat lost het probleem inderdaad op.

 Wie is de uitvinder?

1. Alleen Orhan 
2. Alleen Karel 
3. Beide zijn uitvinder

Antwoord: Ze zijn allebei uitvinder, en hebben evenveel bijgedragen. Daarom zetten ze hun namen in alfabetische volgorde op het octrooi.

5) Sophie is dierenarts. Ze ziet veel katten met last van hun ruggengraat. Niemand weet waarom zo veel katten daar last van hebben. Als haar kat door het kattenluikje binnenkomt, realiseert ze zich plotseling dat het terugvallende kattenluikje het probleem veroorzaakt. Ze vraagt Kevin om vallen van het luikje te stoppen. Kevin koopt een deurdrang bij de bouwmarkt en installeert die op het luikje. Sophie’s katten worden beter. Ook hier wordt een octrooi aangevraagd op het luikje met deurdrang.

 Wie is de uitvinder?

1. Alleen Sophie 
2. Alleen Kevin 
3. Sophie en Kevin

Antwoord: Soms kun je ook iets uitvinden door een onbekend probleem te identificeren, en dat heeft Sophie gedaan. Toen het probleem bekend was, was de oplossing duidelijk. Sophie is de enige uitvinder.

Praktische tips

• Begin ruim voor indiening met het bespreken van uitvinderschap met iedereen die bij de uitvinding betrokken is, zodat tijdig duidelijk is wie de uitvinders zijn.
• Verzamel de volledige naam (zoals in paspoort) van alle uitvinders, met de familienaam onderstreept (dit is een handige voorbereiding op het aanvragen van een octrooi in Azië):
  • Correcties van spelfouten in een naam kunnen zo maar honderden euro’s kosten!
• (Mede-)uitvinders die niet in Nederland wonen of geen Nederlander zijn kunnen de verplichting hebben om hun uitvinding eerst in hun land van herkomst in te dienen:  
  • India en de VS hebben brede verplichtingen de eerste aanvrage lokaal te doen, maar u kunt daar wel een ontheffingsverzoek doen.
  • Let extra op als uw uitvinding militaire aspecten heeft – veel Europese landen verplichten voor zulke uitvindingen ook een lokale eerste aanvrage.
• In Duitsland werkende uitvinders hebben recht op een speciale uitvindersbeloning.
• Denk na over welke persoonsgegevens, zoals privéadressen, u wilt laten publiceren:
  • Oplichters  weten de databases van octrooibureaus wereldwijd ook te vinden, en valse facturen voor IP-diensten zijn steeds moeilijker van echte te onderscheiden.
  • Gebruik uw werkadres, of het adres van uw gemachtigde om dat te voorkomen.

Bij twijfel over uitvinderschap, of over overdracht van rechten op een uitvinding kunt u advies vragen bij een octrooigemachtigde, te vinden op www.octrooigemachtigde.nl. Overdrachten van IE, zoals rechten op octrooiaanvrages, zullen we later in deze serie toelichten.

Kathelijne Wintraecken, octrooigemachtigde

* Noot: deze vereenvoudigde voorbeelden zijn deels gebaseerd op Duitse zaken over de uitvindersbeloning, andere zijn bekende Nederlandse uitvindingen.